Odszkodowanie w wypadku komunikacyjnym – jakie świadczenia się należą?

Jakie świadczenia należą się nam w momencie wypadku komunikacyjnym? Jakie rodzaje szkody wyróżniamy? Warto znać przepisy, które regulują te kwestie, aby w razie trudnej sytuacji, dochodzić swoich praw. Wielu bowiem ubezpieczycieli wykorzystuje naszą niewiedzę, aby obniżyć należne nam odszkodowanie.

Jakie rodzaje szkody wyróżniamy?

Szkoda na osobie powstała np. w wypadku komunikacyjnym może przebierać zarówno niemajątkowy jak i majątkowy charakter.

Szkodami o charakterze niemajątkowym są następstwa wypadku natury fizycznej i psychicznej tj. utrata zdrowia, poczucie bólu i krzywdy. Z tego tytułu poszkodowanemu w wypadku komunikacyjnym przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie, tj. zgodnie z art. 445 § 1 k.c. świadczenie pieniężne za doznaną krzywdę w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia.

Co wpływa na wysokość odszkodowania?

Przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia powinno pod uwagę należy wziąć nasilenie doznanych przez poszkodowanego cierpień, ich długotrwałość, doznany uszczerbek na zdrowiu, poczucie bezradności życiowej, niekorzystne widoki i możliwości poszkodowanego w przyszłości, poczucie krzywdy.

Na wysokość odszkodowania wpływają także takie czynniki jak: niemożność podjęcia pracy, wykonywania wyuczonego zawodu, uprawiania sportu, zawarcia związku małżeńskiego, posiadania dzieci, aktywnego korzystania z życia i rozrywek.

W wyroku z dnia 10 czerwca 1999 r. (sygn. akt II UKN 681/98), Sąd Najwyższy wskazał, że określając wysokość zadośćuczynienia należy mieć na uwadze nasilenie cierpień, długotrwałość choroby, rozmiar kalectwa, trwałość następstw zdarzenia, konsekwencje uszczerbku na zdrowiu w życiu prywatnym i społecznym.

W orzeczeniu z dnia 18 stycznia 2004 r. Sąd Najwyższy podkreślił, iż należy mieć również na uwadze rozmiar cierpień fizycznych i psychicznych, jak i dolegliwości bólowe powstałe w następstwie urazu oraz długotrwałego leczenia. Wysokość zadośćuczynienia odpowiadająca doznanej krzywdzie powinna być odczuwalna dla poszkodowanego i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne jak to wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lutego 2008 r. II CSK 536/07.

Szkodami majątkowymi są wszelkie wydatki poniesione w związku z wypadkiem komunikacyjnym, jeżeli są konieczne i celowe, o czym stanowi art. 444 § 1 k.c.. Świadczenia te przyjmują postać odszkodowania. Do koniecznych wydatków poniesionych w związku z wypadkiem należą:

ZWROT KOSZTÓW LECZENIA I REHABILITACJI

Refundacja w ramach odszkodowania wskazanego w art. 444 § 1 k.c. obejmuje wszelkie koszty, które, biorąc pod uwagę aktualny stan wiedzy medycznej, dają realne szanse na poprawę stanu zdrowia poszkodowanego, a nie tylko koszty uwzględnianie w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Powyższe potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 maja 2016 roku (sygn. akt III CZP 63/15, www.sn.pl), gdzie wskazał, że „Świadczenie ubezpieczyciela w ramach umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje także uzasadnione i celowe koszty leczenia oraz rehabilitacji poszkodowanego niefinansowane ze środków publicznych (art. 444 § 1 k.c.)”.

Jeżeli Poszkodowany nie mógł skorzystać z pomocy medycznej i rehabilitacyjnej w ramach Narodowego Fundusz Zdrowia, np. z uwagi na bardzo długi okres oczekiwania, a niezwłoczna rehabilitacja była dla Poszkodowanego konieczna w celu przywrócenia pełnej sprawności, to Poszkodowanemu należy się zwrot poniesionych kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją.

ZWROT ZAKUPU LEKÓW I ŚRODKÓW MEDYCZNYCH

Jeżeli Poszkodowany w związku z doznanym urazem poniósł także koszty zakupu leków, środków medycznych oraz rehabilitacyjnych celem poprawy stanu zdrowia oraz zmniejszenia dolegliwości bólowych, a środki te zostały nabyte i stosowane zgodnie z zaleceniami lekarzy i rehabilitantów, to również przysługuje Poszkodowanemu refundacja takich kosztów.

ZWROT KOSZTÓW OPIEKI

Poszkodowanemu, który w wyniku wypadku komunikacyjnego doznał rozstroju zdrowia tego rodzaju,
że wymagała pomocy i opieki innych osób (stałej lub tymczasowej), przysługuje świadczenie z tytułu kosztów za sprawowanie opieki. Opieka może być świadczona przez najbliższa rodzinę (matka, ojciec, syn, córka, babcia, wnuk) lub też przez wykwalifikowany personel medyczny. Pomoc i opieka może polegać na przygotowywaniu posiłków, czynnościach higienicznych, ubieraniu się, zmianie opatrunków oraz podawaniu leków, sprzątaniu oraz robieniu zakupów, pomoc w dojazdach do lekarza.

Należy przy tym wskazać, że opiekę tę mogą sprawować członkowie rodziny, czyniąc to nawet nieodpłatnie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2012 r., sygn. akt V CSK 57/11, LEX nr 1147804). Czynnikiem decydującym o możliwości żądania zwrotu tych kosztów nie jest bowiem fakt, że zostały lub nie zostały rzeczywiście poniesione. Nie jest konieczne, aby Poszkodowany rzeczywiście opłacił koszty takiej opieki.

UTRACONE ZAROBKI

Poszkodowany wypadkiem ma prawo także do zwrotu utraconego zarobku. Roszczenie to znajduje oparcie w przepisach art. 415 k.c. w zw. z art. 361 § 2 k.c. Wedle powyższych przepisów naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Utrata korzyści polega przy tym na niepowiększeniu się czynnych pozycji majątku poszkodowanego, które pojawiłyby się w tym majątku, gdyby nie zdarzenie wyrządzające szkodę. Wysokość należnego odszkodowania stanowi różnica pomiędzy średnimi dochodami, jakie Poszkodowany uzyskiwał przed zdarzeniem w kwocie netto, a jakie uzyskiwał w okresie po wypadku w czasie rekonwalescencji.

KOSZTY ZWIĄZANE ZE SPECJALNĄ DIETĄ

Odszkodowanie obejmuje także koszty specjalnego żywienia Poszkodowanego; Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 maja 1973 roku (sygn. akt. II CR 194/73, OSPiKA 1974, Nr 4, poz. 83) wskazał, że odszkodowanie obejmuje także koszty podawania choremu “bardziej wyszukanych potraw”, choćby dieta taka nie była konieczna dla prawidłowego przebiegu terapii; lepsza dieta korzystnie wpływa na proces leczenia. Stanowisko to zostało potwierdzone w uchwale Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z dnia 19 czerwca 1975 roku (sygn. akt V PRN 2/75, OSNCP 1976, Nr 4, poz. 70.

KOSZTY PRZYGOTOWANIA DO INNEGO ZAWODU

W sytuacji, kiedy Poszkodowany na skutek wypadku stał się inwalidą, Poszkodowanemu przysługuje także zwrot kosztów przygotowania do wykonywania innego zawodu (każda postać aktywności zarobkowej), w szczególności koszty uzyskania nowych kwalifikacji oraz nabycia przedmiotów potrzebnych do wykonywania nowego zawodu (narzędzi, oprogramowania komputerowego itd.). Koszty przygotowania do wykonywania innego zawodu mogą mieć postać świadczenia jednorazowego lub świadczeń okresowych.

ZAKUP SAMOCHODU

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 maja 1997 roku (sygn. akt II UKN 113/97, OSP 1998, Nr 6, poz. 121) uznał, że nawet jeśli uszkodzenia ciała, jakich doznał poszkodowany, nie wymagają bezwzględnie przemieszczania się za pomocą samochodu, spowodowane w wyniku wypadku schorzenia narządu ruchu uzasadniają uznanie kosztów pojazdu za szkodę (por. A. Olejniczak, w: Kidyba, Komentarz, 2014, t. III, cz. 1, s. 551, Nb 9).

Jeżeli poszkodowany posiada samochód, ale uszkodzenia ciała powodują, że korzystanie z niego staje się utrudnione, odszkodowanie obejmuje koszty dostosowania pojazdu do potrzeb poszkodowanego albo zakup nowego pojazdu, bardziej komfortowego dla osób niepełnosprawnych (tak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 grudnia 2002 roku (sygn. akt II CKN 1018/00, Legalis).

Jeśli stan poszkodowanego wskazuje, że korzystanie z samochodu będzie konieczne przez dłuższy okres, oprócz objęcia kosztów nabycia samochodu odszkodowaniem, przyznana poszkodowanemu renta obejmować powinna także koszty korzystania z pojazdu.

ZNISZCZONE I USZKODZONE RZECZY W WYNIKU WYPADKU

Poszkodowanemu przysługuje także refundacja za zniszczone w trakcie wypadku rzeczy (samochód, rower, motocykl, odzież i obuwie, telefon komórkowy). W zależności od rozmiarów zniszczeń oraz rodzaju rzeczy Poszkodowanemu przysługuje zwrot kosztów naprawy bądź zakupu nowej rzeczy.

Szczególnym rodzajem świadczenia odszkodowawczego jest renta. Zgodnie z art. 444 § 2 k.c. Poszkodowany, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.

RENTA WYRÓWNAWCZA Z TYTUŁU ZWIĘKSZANYCH POTRZEB

Renta ta ma na celu naprawienie szkody przyszłej wyrażającej się w wydatkach na zwiększone potrzeby. Poszkodowany jest uprawniony do żądania comiesięcznej renty z tytułu zwiększenia się potrzeb związanych np. z koniecznością ponoszenia dodatkowych wydatków na leczenie i rehabilitację, oraz zakupu leków i środków medycznych, dojazdy do lekarzy, specjalną dietę.

Prawo do renty z tytułu zwiększenia się potrzeb poszkodowanego nie jest uzależnione od wykorzystania przez poszkodowanego renty na zaspokojenie tych potrzeb. Ponoszenie tych wydatków należy udokumentować oraz wykazać, że ich ponoszenie jest konieczne w przyszłości. Renta taka może być przyznana także na zaspokojenie potrzeb, które nie istnieją w chwili orzekania, ale powstaną w przyszłości.

RENTA Z TYTUŁU UTRATY ZDOLNOŚCI ZAROBKOWEJ

Renta ta ma na celu naprawienie szkody przyszłej wyrażającej się w wydatkach na zwiększone potrzeby oraz nieosiągnięcie tych zarobków i innych korzyści majątkowych, jakie poszkodowany mógłby osiągnąć w przyszłości.

Jeżeli Poszkodowany przed zdarzeniem podejmował pracę i uzyskiwał dochody,
a po wypadku został orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS uznany za osobę częściowo albo całkowicie niezdolną do pracy lub orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności i Poszkodowany został zaliczony do osób niepełnosprawnych, to Poszkodowanemu przysługuje renta w wysokości uzyskiwanych przed wypadkiem wszystkich dochodów (netto) pomniejszona o świadczenia uzyskiwane z ZUS lub uzyskiwane w innej pracy podjętej w związku z wypadkiem.

Prawo do renty przysługuje nawet wtedy, jeśli przed wypadkiem Poszkodowany nie wykonywał pracy zarobkowej. W takim przypadku szkodą są zarobki, jakie Poszkodowany osiągnąłby, gdyby zdecydował się podjąć pracę, jednak konieczne jest wykazanie, że Poszkodowany posiadał realne możliwości podjęcia pracy

RENTA Z TYTUŁU ZMNIEJSZENIA WIDOKÓW NA PRZYSZŁOŚĆ

Renta ta przysługuje Poszkodowanemu, który na skutek wypadku został pozbawiony szansy (lub szansa ta zmniejszyła się) na uzyskanie w przyszłości określonych dochodów. Pod pojęciem zmniejszenia widoków na przyszłość rozumieć należy ograniczenie możliwości osiągnięcia korzystnej sytuacji majątkowej w wyniku działań innych niż praca zarobkowa, np. zmniejszenie lub ograniczenie szansy odniesienia sukcesów sportowych albo naukowych, szansy zawarcia małżeństwa.